Thủ tướng Anh Keir Starmer ngày 28/2 dõi theo cuộc gặp căng thẳng giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky từ phòng làm việc trong tòa nhà Số 10 Phố Downing,chỉ vài giờ sau khi ông trở về London từ chuyến thăm Washington.

Chuyến thăm giữa tuần qua tại Washington của Thủ tướng Starmer được đánh giá là khá thành công trong tạo cầu nối giữa Mỹ và châu Âu về vấn đề Ukraine,nhưng những gì diễn ra trong Phòng Bầu dục giữa ông Trump và ông Zelensky lại khiến người đứng đầu chính phủ Anh lo ngại.

Ông Trump công kích ông Zelensky,cáo buộc lãnh đạo Ukraine "vô ơn","thiếu tôn trọng" và "đang đánh cược với Thế chiến III". Đây không phải điều mà chính phủ Anh mong đợi,đặc biệt ngay trước thềm chuyến thăm của ông Zelensky đến London tham dự hội nghị thượng đỉnh với 18 lãnh đạo châu Âu.

"Không ai muốn chứng kiến điều đó",ông Starmer chia sẻ sau đó với BBC,mô tả cuộc đối thoại ở Phòng Bầu dục là cảnh tượng "rất khó coi".

Thủ tướng Anh Keir Starmer (trái) rời văn phòng để đón Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 1/3. Ảnh: AFP

Sau khi chứng kiến cuộc đấu khẩu ở Nhà Trắng và nhận thấy quan hệ Mỹ - Ukraine đang đứng trước nguy cơ đổ vỡ,Thủ tướng Anh và các cố vấn họp khẩn để thảo luận cách phản ứng.

Nhiều nhà lãnh đạo châu Âu như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen khi đó đăng thông điệp ủng hộ Ukraine trên X. Tuy nhiên,Thủ tướng Anh đã im lặng,tin rằng những tuyên bố trên mạng xã hội là không đủ,mà ông cần thể hiện sự ủng hộ Ukraine bằng hành động.

"Tôi có thấy nhiều người lên tiếng mạnh mẽ trên X,nhưng tôi không quan tâm đến điều đó",ông Starmer nói. "Điều tôi quan tâm là các bước đi thực tế,những cầu nối có thể kiến tạo và những mối quan hệ tôi có thể hàn gắn để hướng tới hòa bình bền vững ở châu Âu".

Trong vòng 48 giờ sau đó,Thủ tướng Starmer đã liên tục thúc đẩy các nỗ lực ngoại giao. Ông điện đàm với ông Zelensky,tìm cách thuyết phục Tổng thống Ukraine chấp nhận quay lại bàn đàm phán với Tổng thống Trump. Thủ tướng Anh cũng kêu gọi Mỹ tiếp tục ủng hộ hòa bình,đồng thời huy động các nhà lãnh đạo châu Âu tham gia liên minh giữ gìn hòa bình ở Ukraine.

"Tôi đã gọi điện cho Tổng thống Trump,và tôi cũng gọi cho Tổng thống Zelensky. Đó là cách phản ứng tôi chọn",ông Starmer nói.

Sau hàng loạt cuộc gọi tối 28/2,Thủ tướng Anh quyết định mời lãnh đạo Ukraine đến London sớm hơn kế hoạch một ngày. Cuộc gặp tại Phố Downing và buổi diện kiến Vua Charles tại Sandringham được sắp xếp nhằm thể hiện sự ủng hộ rõ ràng của Anh với Ukraine.

Giới quan sát cho rằng cuộc tiếp kiến Vua Charles là cách phù hợp London cứu vãn vị thế cho Tổng thống Zelensky. Đó là lần thứ hai lãnh đạo Ukraine gặp Vua Charles,gần như tương đương với lời mời gặp mặt lần hai "chưa từng có tiền lệ" mà người đứng đầu chế độ quân chủ Anh dành cho Tổng thống Trump.

Trong ngày 1/3,ông Starmer dành cả ngày thảo luận với Cố vấn An ninh Quốc gia Jonathan Powell và các quan chức cấp cao khác về loạt động thái ngoại giao kế tiếp. Họ nhận ra rằng Mỹ và Ukraine khó có thể nhanh chóng nối lại đàm phán,vì vậy cần một kế hoạch thay thế.

Phương án được đưa ra là tổ chức một vòng đàm phán riêng giữa Anh,Pháp,Ukraine và một số quốc gia khác để soạn thảo một đề xuất hòa bình đủ mạnh,đối trọng với các cuộc đàm phán Mỹ - Nga hiện không có sự tham gia của châu Âu lẫn Ukraine.

Thủ tướng Starmer liên hệ với Tổng thống Macron,người lập tức ủng hộ ý tưởng này. Tuy nhiên,trước khi công khai kế hoạch,Thủ tướng Anh cũng gọi điện cho ông Trump lần thứ hai trong vòng hai ngày để đảm bảo Nhà Trắng không phản đối. Dù nội dung cuộc gọi không được tiết lộ,ông Starmer tỏ ra tự tin và quyết định công bố sáng kiến này trên BBC vào sáng 2/3.

"Cuộc gọi thứ hai với ông Trump tập trung vào định hướng tương lai",một quan chức Anh tiết lộ với Guardian. "Chúng tôi không muốn làm điều mà phía Mỹ không cảm thấy khả thi. Thực tế là kế hoạch của chúng tôi đã được tiến hành. Điều đó cho thấy nó là một sáng kiến đáng để các bên theo đuổi".

Đêm 2/3,ông Starmer đón tiếp ông Zelensky tại Phố Downing. Trái ngược hoàn toàn với cuộc gặp sóng gió tại Nhà Trắng,Tổng thống Ukraine được chào đón bằng những tràng pháo tay từ đám đông trên phố Whitehall. Thủ tướng Starmer rời khỏi văn phòng ở số 10 Phố Downing,ra tận xe đón ông Zelensky. "Những tiếng vỗ tay ngoài kia là thể hiện sự ủng hộ của người dân nước tôi dành cho ngài,dành cho Ukraine",ông Starmer nói.

Thủ tướng Anh đồng thời tái khẳng định cam kết về một nền hòa bình lâu dài,đảm bảo chủ quyền và an ninh cho Ukraine. "Đây là điều quan trọng không chỉ với Ukraine mà còn với cả châu Âu và nước Anh",ông nói.

Sau cuộc gặp kéo dài một giờ,Thủ tướng Starmer lại tiễn Tổng thống Zelensky ra xe và đứng chờ cho đến khi đoàn xe rời đi,trái ngược với hình ảnh lãnh đạo Ukraine rời Nhà Trắng trong cô độc chỉ 24 giờ trước đó.

Thủ tướng Anh Keir Stamer (giữa) họp cùng Tổng thống Pháp Emmanuel Macron (trái) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 2/3 tại Lancaster House,London. Ảnh: AFP

Sáng hôm sau,Thủ tướng Anh tiếp tục triển khai hàng loạt hoạt động ngoại giao con thoi,bắt đầu bằng cuộc gọi với lãnh đạo ba nước Baltic,sau đó tiếp đón Thủ tướng Italy Giorgia Meloni tại Phố Downing. Bà Meloni,người có quan hệ tốt nhất với ông Trump trong số các lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU),sau đó kêu gọi tổ chức một hội nghị thượng đỉnh giữa Mỹ,EU và đồng minh để thảo luận về Ukraine.

Tại hội nghị quốc phòng diễn ra tại Lancaster House,Anh và Pháp đưa ra đề xuất thỏa thuận hòa bình thay thế cho phương án mà Mỹ và Nga đang theo đuổi,trong đó có đề nghị ngừng bắn một tháng tại Ukraine,áp dụng trên không,trên biển và hạ tầng năng lượng,không bao gồm giao tranh trên bộ.

Thủ tướng Anh nhấn mạnh Nga không được quyền định đoạt các điều khoản đảm bảo an ninh của phương Tây dành cho Ukraine. Ông thừa nhận rằng mọi kế hoạch hòa bình đều cần có sự tham gia của Moskva,nhưng điều đó không đồng nghĩa Nga là bên quyết định mọi việc.

Kiev chưa đưa ra phản hồi về đề xuất của Anh và Pháp,trong khi Moskva từ lâu luôn phản đối lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu hiện diện tại Ukraine. Mức độ ủng hộ từ Nhà Trắng đối với kế hoạch này vẫn còn là ẩn số,bởi giới chức Mỹ mới bắt đầu những vòng đàm phán đầu tiên với Nga.

Các quan chức Anh thừa nhận với Telegraph rằng những nỗ lực ngoại giao trong hai ngày cuối tuần của Thủ tướng Starmer có thể không đạt được kết quả đáng kể. Họ vẫn chưa có được cam kết từ Tổng thống Trump về hỗ trợ quân sự cho lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu,điều mà Anh mong muốn nhất từ Nhà Trắng.

Tuy nhiên,giới chức Anh tỏ ra hài lòng vì ông Starmer đã lèo lái thành công tình thế chính trị đầy biến động sau cuộc đấu khẩu chưa từng có tiền lệ ở Phòng Bầu dục. Nỗ lực của Thủ tướng Anh vừa giúp tăng vị thế ngoại giao cho Kiev,vừa củng cố vai trò của ông Starmer như một cầu nối giữa châu Âu,Mỹ và Ukraine.

"Mối quan hệ cá nhân của Thủ tướng Starmer với cả ông Trump và ông Zelensky đã giúp ông ấy tổ chức được cuộc gặp với ông Zelensky và điện đàm cho ông Trump hai lần trong hai ngày",một quan chức Anh nhận định.

Thanh Danh (Theo Guardian,CNN,Telegraph,BBC)